-
Le nom des villages en lëtzebuerger Platt / CANTON DE SIERCK
Voici la mise à jour de la liste des appellations en francique luxembourgeois de tous les villages de l'ancien canton de Sierck-les-Bains (Moselle), aujourd'hui englouti dans la communauté de communes CCB3F (Communauté de Communes du Bouzonvillois / 3 Frontières). Le blog FRANCIQUE remercie chaleureuseent Jean-Marc BECKER pour sa contribution ainsi qu'Albert PIERNET pour ses remarques
Elei ass d'Lëscht vun den Nimm op lëtzebuerger Platt vun allen Dierfer vum ehemalege siirker Kanton, haut am der Gemengegemeenschaft CCB3F agepaakt. De Blog FRANCIQUE seet dem Jean-Marc BECKER villmools Merci fir säi Beitrag, an dem Albert PIERNET fir seng Bemierkungen.
Tags : Platt, luxembourgeois, francique, villages
-
Commentaires
1Jean-MarcSamedi 14 Août 2021 à 12:06Bonjour,
Tout d'abord un grand merci de mettre la liste des appellations en francique luxembourgeois de tous les villages de l'ancien canton de Sierck-les-Bains en ligne.
Je me rapelle encore la liste "Appellations des villes et villages en Platt de la zone luxembourgophone française" selon une carte établie par Monsieur Albert Piernet, intitulée d'Diddenuewenerland Le Pays Thionvillois.
Cette liste contient également des appellations des localités qui se trouvent du côté roman de la frontière linguistique entre les parlers francique luxembourgeois et les parlers lorrains romans.
En consultant des sources diverses, on peut élargir la liste.
La Dictionnaire luxembourgeoise (Luxemburger Wörterbuch) cite p.e. "Buren", "Gäässwëller" (Gäässwäller, Geesswäller, Geesswëller) et "Hierkeréng" pour "Bourène" (dép. de Tiercelet), Villers-la-Chèvre et "Herserange".
La Dictionnaire des dialectes lorraines germanophones (Wörterbuch der deutsch-lothringischen Mundarten) cite p.e. "Wèppech" [wèpeχ] / [vɛpeç] pour "Woippy'.
Le Calendrier luxembourgeois de Marie (Lëtzebuerger Marienkalender) de Monsieur H. Leyder donne quelques formes traductives: Longsduerf (Longlaville), Mäertesbierg (Mont-Saint-Martin), Gäässweller (Villers-la-Chèvre) et quelques formes empruntées: Longjon (Longuyon), Pimong (Piedmont).
Monsieur H. Witte citait dans son essai "La germanisation des noms de lieux en Lorraine allemande" (Zur Verdeutschung der Ortsnamen Deutsch-Lothringens) quelques appellations qui sont (étaient?) usitées chez la population "germanophone" frontalière: Enderchen (Antilly) et Wanten (Vantoux).
Monsieur A. Schiber citait dans ses ouvrages "Les Colonies franciques et alémaniques en Gaule..." (Die fränkischen und alemannischen Siedlungen in Gallien...) et "Les Noms de lieux du Pays de Metz..." (Die Ortsnamen des Metzer Landes...) quelques formes dialectales usitées chez la population "germanophone" ou israélites dans la région de Metzervisse, p.e. "Frischen", "Ferich" ou Verich" (Vry) - "Hugedorf" (Hauconcourt) et "Unrich" (Ennery), A. Piernet donne "Harlendrëf" et "Ennerschen".
Monsieur A. Piernet donne "Otlendrëf" pour Chelaincourt (dép. de Flévy), formes historiques: Oiszelsdorf, 1582 Usstorf, Euschdorff / 1227 Otlencort (!). En revange, un lieu-dit à Antilly ou Enterchen, en direction de Chelaincourt, s'apelle toujours "sur le pré d'Estroff".
L'usage des formes germaniques historiques peut encore controlé pour...
Amelange (dép de Hauconcourt) = Amelingen
Argancy = Argesingen (848 Argesinga)
Brieux (dep. de Maizières) = Brühl (1404 Bruel)
Cons-la-Grandville = Konz (1682 Contz)
Corbas (dép. de Moyeuvre) = Korbach
Cosnes-et-Romain (1293 Koene)
Coulange (dép. de Marange-Silvange) = Kulingen
Cutry (1248 Custrich, 1468 Custerich)
Epange (dép. de Charleville) = 1184 Epingen, 1845 Epinger-Hoff
Godchure (dép. de Saint-Hubert) = 1599 Gaderscheuern
Guissebonne (dép. de Rombas) = Gießbrunnen
Haméviller (dép. de Neufchef) = 1817 Homesweiller
Houdlémont (1299 Luedelhout)
Justemont (dép. de Vitry) = Justberg (1472 Jusperg)
Logne (dép. de Rurange) = Leiserhof (1572 Lensen)
Landrevange (dép. de Bousse) = 1495 Landerfingen (et non "Landrevingen")
Mancourt (dép. d'Ennery) = Mettingen (1455 Metin)
La Maxe (1245 La Mars), romanisation de *Marisk = Mersch
Micheville (dép. de Villerupt: 1456 Micheweller, 1576 Micheweiler)
Mussy-l'Evêque (dép. de Charleville) = Mitchen, Mitschen (1326 Mutzichen)
Nidange (dép. de Charleville) = 1510 Nidengen
Pépinville (dép. de Richemont) = 1004 Pipinesdorf, 1356 Pupperstorff, 1558 Puppersdorf, 1719 Pupeshoff, Pupestroff
Rabas (dép. de Saint-Hubert) = XIIe s. Rebach
Rinange (dép. de Charleville) = 1845 Reininger-Muhl
Rupigny (dép. de Sainte-Barbe) = Rupenach (1018 Rupenacha)
Semécourt = Sesmeringen (857 Sesmeringas)
les Grands/Petits Tappes (dep. de Woippy) = Stapel (1181 Staples)
Tréhémont (dép. de Moyeuvre) = Triftberg
Villers-Bettnach (dép. de Saint-Hubert) = 1184 Beddenacker
Villers l'Orme (dép. de Vany) = Weiler (1066/1107 Wilere, 1140 Wilre)
Existe-t-il une appellation francique des localités mentionnées ci-dessous?
Antilly: Buy
Argancy: Olgy
Charleville: la Haute Fresnes
Charly: Paouilly
Hayange: Saint-Nicolas en Forêt
Hayes: Lue, Marivaux
Maizières: Fercau Moulin
Marange-Silvange: Frémécourt, Jailly
Moyeuvre: Froidcul
Rangevaux: Moreau
Rombas: Ramonville, Villers-lès-Rombas
Roncourt: Jaumont
Sainte-Barbara: Avancy, Cheuby
Saint-Hubert: Béfey
Sanry: Méchy
Vigy: Champion
Vry: Gondreville, Lallier, Laneuville
etc.
J'espère que vous pourrez m'aider.
En vous remerciant par avance.
Ajouter un commentaire
Canton de Briey:
Audun-le-Roman = Welsch-Ot
Beuvillers = Bockweiler (Bois de Beuvillers - sur la côte de Beuvillers = Bois de Bouck - sur la côte de Boulange)
Bourène (dép. de Tiercelet) = Buren (1193 Burne - avec alignement analogique sur les noms en -ingen, francisés en -ange: 1570 Bireng, Burange - traduit en latin: 1330 Fontibus cf. Fontoy = Fentsch)
Bréhain-la-Cour = Haff-Bierchem
Bréhain-la-Ville = Leit-Bierchem, Bréheem
Cantebonne (dép. de Villerupt) = Kantelbronn
Crusnes = Krongen
Errouville = Arweller
Godbrange = Gueberéng
Herserange = Hierkeréng (la forme allemande primitive: "Herckeringen" est gardée en francique, la forme françisée est réempruntée: 1475 Hertzerangen, 1611 Hersingen)
Hussigny = Héiséng
Longlaville = Longsduerf
Longuyon = Longjon
Longwy = Lonkech
Mont-Saint-Martin = Mäertesbierg
Piedmont (dép. de Mont-Saint-Martin) = Pimong
Sancy = Welsch-Senzech - Sentzich près de Cattenom est également attesté sous une forme romane: 1175 Sancei.
Sancy-Bas = Nidder-Senzech
Sancy Haut = Uewer-Senzech
Saulnes = Zounen
Serrouville = Sorsweller
Thil = Till
Tiercelet = Lar, Tischlai (emprunt en retour) ou Loër
Villers-la-Chèvre = Gäässweller
Villers-la-Montagne = Biergweller
Villerupt = Weller
Canton d'Algrange
Algrange (de langue francique) = Algréngen, Oolgréngen, Oolgrénge ou Uelgréng
Angevillers (de langue francique) = Aasler ou Uerswëller (dans le "Luxemburger Wörterbuch", Le nom officiel pendant la période 1871-1918 "Arsweiler")
Audun-le-Tiche = Adich, Adicht, Däitsch-Ot, Ot ou Edicht
Aumetz = Aalmet, Almet ou Armet
Boulange = Betschden, Bettchden
Fontoy = Fensch
Havange = Hiewéng (Le nom officiel pendant la période 1877-1918 "Havingen" - sans mutation de i ou i-Umlaut - est un emprunt en retour. Le nom allemand historique était "Hefingen", attesté en 1495 cf. Radinga > Redingen.)
Knutange = Knéiténgen
Lommerange = Lomeréngen, Lomréngen
Neufchef = Näinhaiser, Néngsen
Nilvange = Nilwéngen, Nilwénge
Ottange = Ëtténg, Otténg
Rédange (de langue francique) = Réidéng ou Däitsch-Réiden
Rochonvillers (de langue francique) = Rucksler ou Rucksweller
Russange (de langue francique) = Réisséng
Tressange = Triesséng ou Dreschéng
Hameaux:
Bassompierre (dép. de Boulange) = Bettsteen
Bure (dép. de Tressange) = Blo-Beiren, Beieren
Hirps (dép. d'Audun-le-Tiche) = Hierpes, Hirpes
Ludelange (dép. de Tressange) = Lidléng
Nondkeil (dép. d'Ottange) = Nonchel ou Non(g)käl, Non(g)keil
Canton de Fameck
Communes:
Fameck = Felmer, Famesch - Fameck est pour la première fois attesté sous une double forme: Faulmacher (en allemand moderne: "Felmacher(n)") seu Folmaris curte (en français moderne: "Foumercourt").
Florange (de langue francique) = Fleeschéngen, Fléischéngen, Fleeschénge
Mondelange = Mondléngen
Richemont = Räichper, Räichersbierg
Uckange (de langue francique) = Eckéngen, Ickéngen
Hameaux:
Bévange (dép. de Richemont) = Bewwéngen, Beséngen
Budange-sous-Justemont (dép. de Fameck) = Büdder, Biddéngen
Edange (dép. de Fameck) = Edéngen
Morlange (dép. de Fameck) = Morler, Murléngen
Rémelange (dép. de Fameck) = Remléngen
Canton de Hayange
Clouange = Kluéngen
Gandrange = Gandréngen, Goodléngen ou Guedléng
Hayange = Haiéngen, Héngen, Heegen, Heenge
Moyeuvre-Grande = Gross-Moderen, Grous-Moder ou Muoder
Moyeuvre-Petite = Kleng-Moder
Ranguevaux = Rankler
Rosselange = Rossléngen
Serémange-Erzange = Schreméngen-Ierséngen
Vitry-sur-Orne (XVIIIe s. "Vitry son ancien nom Vallange") = Walléngen
Hameaux:
Beuvange-sous-Justemont (dép. de Vitry) = Biwwéngen
Boussange (dép. de Gandrange) = Bolséngen
le Konacker (dép. d'Hayange) = de Kunacker
Suzange (dép. de Serémange-Erzange) = Sisénger Haff (Le nom officiel pendant la période 1871-1918 "Suzingen" est incorrect. Le nom allemand correct serait "Süsingen".)
Canton de Metzervisse (concernant la zone romanophone)
Communes:
Aboncourt = Ewendoorf, Welsch-Eendrëf
Bettelainville = Betschtrëf
Bousse = Buuss
Rurange-lès-Thionville = Rurchéngen
Hameaux:
Altroff (dép. de Bettelainville - en patois roman : "Aultô") = Aaldrëf, Aaltrëf
Blettange (dép. de Bousse - l'ancien nom français: 1357 "Blauveuille, dit présentement Blettange") = Bletténgen
Mancy (dép. de Bettelainville) = Menchen
Montrequienne (dép. de Rurange - l'ancien nom français: 1344 "Montigney") = Minschtréngen
Neudelange (dép. d'Aboncourt) = Nodléngen
Canton de Rombas
Amanvillers
Amnéville = Stolem (selon le nouveau nom de 1902: "Stahlheim")
Bronvaux = Buchflet (attesté en 1170 Buchflet)
Fèves
Marange-Silvange = Märéngen (1572 Mairingen), Silwéngen (1314 Zulvinge)
Montois-la-Montagne
Norroy-le-Veneur
Pierrevillers = Stenweller (1443 Steynwilre)
Plesnois
Rombas = Rombéch (avec chute de s génitif sous l'influence romane, primitivement: 972/973 Romesbach)
Roncourt
Saint-Privat-la-Montagne
Sainte-Marie-aux-Chênes
Saulny
Canton du Sillon mosellan
Communes:
Hagondange = Hoëndéngen ("Hagendingen" = emprunt en retour, autrefois en allemand: 1473 Engeldingen)
Hauconcourt = Harlendrëf ou Hugedorf
La Maxe = 1245 La Mars, romanisation de *Marisk = Mersch
Maizières-lès-Metz = Welsch-Maacher
Semécourt = 857 Sesmeringas
Talange = Taléngen ("Talingen" = emprunt en retour, autrefois en allemand: 1473 Tetelingen)
Woippy = Wèppech
Ancien canton de Vigy
Antilly = Enterchen, Enderchen
Argancy = 848 Argesinga
Ay-sur-Moselle = Welsch Esch
Burtoncourt = Britendrëf
Chailly-lès-Ennery = Kettchen
Charleville-sous-Bois
Charly-Oradour
Chieulles
Ennery = Ennerschen
Les Étangs = Tennschen
Failly-Vrémy
Flévy = Flaiwesch
Glatigny
Hayes = Haiss (= emprunt en retour, anciennement: 1018 Hecede, 1321 Hago ou 1315 Haicque, orthographe romanisée de *Hecke )
Malroy
Marly = Marlach
Noisseville
Nouilly = Niverlach
Sainte-Barbe
Saint-Hubert = Sankt Haupert
Sanry-lès-Vigy
Servigny-lès-Sainte-Barbe
Trémery = Tremmerchen
Vantoux = Wanten
Vany
Vigy
Vry = Ferich, Verich ou Frischen (1437 Virich, 1490/1513 Verichen)
Hameaux:
Chelaincourt (dép. de Flévy) = Otlendrëf cf. lieu-dit à Antilly: "sur le pré d'Estroff" (Oiszelsdorf, 1582 Usstorf, Euschdorff)
Rugy (dép. de Argancy) = Ruxech